ZEBÛRÎ HAT VE BESMELENİN TARİHÇESİ

﷽

ZEBÛRÎ HAT VE BESMELENİN TARİHÇESİ

Zebûrî hat, eski Yemen'de Müsned ile birlikte kullanılan bir yazı sistemi olarak bilinmektedir. İkisi arasındaki fark, Müsned'in tarihi olayları belgelemede, Zebûrî hattın ise dini yazılar için veya eski Yemenliler arasındaki günlük işlemleri kaydetmek için kullanılmasıdır.

 

https://twitter.com/musademei_efkar/status/1333538165773246466?t=ds1Pne9pA4KeVGgehKh_Uw&s=19

 

Zebûrî hat, papirüs veya hurma yaprağı sapları üzerine yazılmış palimpsest biçiminde bulunabilmektedir.

Zebûrî hat çok nadir istisnaları hariç sadece ahşap malzeme ile ağaç dallarına yazı yazmak için kullanılan küçük harfli bir yazı şeklidir.

O istisnalara bir örnek olarak Muhammed Ali el-Hac tarafından neşredilen Yemen'in güneyinde ed-Dâli' bölgesinde bir dağda bulunan bu yazıt Zebûrî hat ile yazılmış besmele içeren tevhid inancını yansıtan önemli bir yazıt.

https://twitter.com/reddulevham13/status/1274446348637671424?s=20&t=ayd6BUUXI5AXjHguNR7umw

Yazıtın metni şöyle;

‏

(بسم الله الرحمن الرحيم رب السموات 

الرزاق مفضلك وأسرن مخه نسمة ايمان)

https://twitter.com/Moeen_Al_Amer/status/1099388209052745728?t=b2BVTaPGkC5KCtu4v3_qyQ&s=19

veya

" بسمله رحمن رحمن

رزقن مفضلك و أثرن مخه شكمت إيمن"

https://twitter.com/AdnaniMtqhtn/status/1377999115179622406?t=7RPpPgV-5buV5oMcDqOkCA&s=19

Arapça manası;

 {بسم الله الرحمن الرحيم رب السماوات.. أسألك الرزق من فضلك وأن تمنح عقله (قلبه) قوة (حلاوة) الإيمان}

"Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla (o) Göklerin Rabbi.. senden fazlınla rızık ve aklına (kalbine) iman kuvveti ve ( halâveti/tatlılığı) vermeni diliyorum."

Bu yazıtta Besmele-i Şerifin yazılmış olması İslam'dan önce de besmelenin kullanılmış olabileceğini gösteriyor. 

Nitekim Hazreti Süleyman'ın Sebe' Melikesine yazdığı mektubun besmele ile başlaması nedeniyle bazı alimler, Hazreti Süleyman (as)’ın mektubunun İbranice olabildiği gibi, Kahtanî Arapça’sıyla da olabileceğine ihtimal vermişler bu ihtimale delil olarak, "Belkıs’ın kraliçe olduğu Sebe’ ülkesi Yemen bölgesinde olduğu için onların dilleri Kahtanî Arapça’sı idi. Hazreti Süleyman (as) bu mektubu anlamaları için onların dilinde yazdırmış olabilir." demişler.

(İbn Aşur, Neml/27/30. ayetin tefsiri)

https://twitter.com/reddulevham13/status/1373415409479782406?s=20&t=ayd6BUUXI5AXjHguNR7umw

Ancak cahiliye döneminde ve İslâm’ın ilk devirlerinde

 “bismikellahümme / بسمك اللّٰهم ” ibaresi kullanılmıştır. 

Nitekim bunun müşrikler tarafından kullanılışının bize ulaşan bir örneğini, onların Resûlullah'la ﷺ, ailesi, kabilesi ve arkadaşları ile diğer Mekkeliler’in münasebetlerini yasaklayan boykot kararının Kâbe duvarına asılmış yazılı metninde bulmak mümkündür (Hamîdullah, s. 44).