İHLÂS SURESİNİN KIRAAT FARKINI GÖSTEREN BİR İSLÂMÎ YAZIT

بســمـ الله الرحـمن الرحيمـ

 

İHLÂS SURESİNİ İÇEREN BİR İSLÂMÎ YAZIT ÜZERİNE MÜLAHAZALAR

Yazıtın metni şöyle;

 

"بسم الله الرحمن الرحيم

الله لا احد الله اصمد

لم يلد ولم يولد و(لم)

يكن له كفئا احد

وكتب عثم

رحمه الله"

"O, Allah'tır, bir tektir. Allah Samed'dir. (Her şey O'na muhtaçtır; O, hiçbir şeye muhtaç değildir.) O'ndan çocuk olmamıştır (Kimsenin babası değildir). Kendisi de doğmamıştır (kimsenin çocuğu değildir). Hiçbir şey O'na denk ve benzer değildir."

 

"Ve (bunu) ASM yazdı. Allah ona merhamet eylesin."

İhlâs Suresini içeren bu yazıtta kırâat farklılıkları göze çarpmaktadır. Mesela surenin başında

قل هو

"De ki o" ifadesi yazılmamıştır nitekim Zemahşerî tefsirinde bu hususta şöyle demiştir; İbn Mes‘ûd ve Übeyy b. Kâ‘b

قل

(de ki) olmaksızın,

هو الله احد

şeklinde okumuşlardır. 

Resûlullah'ın ﷺ kıraatinde ise 

قل هو

(kısmı) olmaksızın yazıtta ki

الله احد

şeklindedir. Nitekim o; “Kim

الله احد

Allāhu Ehad‘i okursa, Kur’ân’a denk düşer.” buyurmuştur.

Bir farklılıkta

كفوا

kelimesinde görülmektedir.

Yazıtta o dönemde hemze kullanılmadığı için

کڡىا

şeklinde yazılmış.

 

Yine Zemahşerî tefsirinde bu kelime ile ilgili olarak şöyle demiştir;

ك

Kâf ve

ف

Fâ harflerinin zammesi ile (Vav yerine Hemze ile)

كفئا

küfuen;

ك

Kâf’ın zammesi ve

ف

Fâ’nın sükûnuyla

كفئا

(küf’en) ve

ك

Kâf’ın kesresi ve

ف

Fâ’nın sükûnuyla

كفئا

(kif’en şeklinde) de okunmuştur.

عثم

Ayrıca yazıtı yazan kişinin ismi ile benzer isimde bir sahâbi vardır.

عثم بن الربعة رضي الله عنه 

Resûlullah'ın ﷺ yanına vardığında ismi Abduluzza iken Resûlullah ﷺ onun ismini değiştirmiştir.

 

@PhDniX'e göre yazıtın kırâat ve imla şekline bakıldığında çok erken döneme ait olabileceği söylenebilir.

https://twitter.com/PhDniX/status/1484498586515746816?t=ovBr69HLQ4aNxP7CzZkSLA&s=19

 

Bu farklılıklar

1) Surenin

قل هو

ile başlamaması ki buna değinildi.

2) Allah lafzı ile Ehad arasına

لا

yazılmak suretiyle

 

الله    لا   احد

şeklinde olması. 

Burada ziyade olarak yazılan

لا

tekid lamı olmalı.

Yani "Elbette Allah birdir/tektir." anlamında.

Tekid Lamı ve Tekid Nunu manayı kuvvetlendirmek ve pekiştirmek için muzari veya emir fiillerinin ve merfu'ismin başına

لَ 

harfi getirilir.

وَاللهِ لَأَنْشُرَنَّ الإِسْلامَ فِي بَلَدِي :

 

Vallahi İslam’ı memleketimde yayacağım.

 

Ancak görüldüğü üzere tekid lâm'ından sonra elifle başlayan bir kelime gelirse kelimenin başında ki elifle lâm birleşir ve

 

لَأَنْشُرَنَّ

olduğu gibi

لا

olur.

لاذبحنه

Aslında Neml Suresinin 21. Ayetinde geçen ve günümüz mushaflarında

لااذبحنه

şeklinde yazılan ifade en eski mushaflarda

لاذبحنه

şeklinde yazılmış olması dikkat çekiyor.

 

https://twitter.com/PhDniX/status/1484498598138109968?t=cXSudHcMPcnbfnpk2DFn3A&s=19

Ancak İslam öncesi yazıtlarda ve belgelerde bu yazıtta olduğu gibi lâmdan sonra elifle başlayan

احد

kelimesinin ilk harfi olan elif lamla birleşmemiş

لا احد

şeklinde ziyade bir hemze ile yazılmış. Mesela burada

فلا اوصكم

olduğu gibi.

https://twitter.com/PhDniX/status/1484498607701118978?t=p4m4KG6w302uGeEKYBVyqg&s=19

Kadim mushaflardan birkaç örnek olarak,

a. Taha Suresinin 71. Ayetinde geçen

فلاقطعن

ifadesi kadim mushaflarda bu yazıtta ki gibi

فلااقطعن

şeklinde yazılmıştır. 

https://twitter.com/PhDniX/status/1484498602407997440?t=_2v8GJdvNp2YLVTiUcQU4Q&s=19

b. Enbiya Suresi 57. Ayette geçen

لاكيدن

ifadesi kadim mushaflarda

لااكيدن

şeklinde yazılmıştır.

c. Sâd Suresinin 85. Ayetinde geçen

لَاَمْلَـَٔنَّ

ifadesi kadim mushaflarda

لَاامْلَـَٔنَّ

şeklinde yazılmıştır.

d. Âl-i İmrân Suresinin 158. Ayetinde geçen

لالى

ifadesi kadim mushaflarda

لا إلى

şeklinde yazılmıştır.

https://twitter.com/reddulevham13/status/1363563096569176065?t=WGNy5Zqyd-HdLIeFRd8-rg&s=19

https://reddulevham13.blogspot.com/2022/10/kadim-mushaflarda-al-i-imran-suresinin.html

 

3) Muhtemelen es-Samed olması gereken

الصمد

kelimesinin

ل

Lâm harfi unutulmuş olarak

 

اصمد

şeklinde yazılması.

4) Yine muhtemelen

لم يكن

şeklinde olması gereken ifadenin

لم

harfi silinmiş olmalı ancak

يكن

şeklinde

و

Vav harfi düşmesi gerekirken

 

يكون

şeklinde yazılması.

https://twitter.com/PhDniX/status/1484558192684277760?s=19

Bir Zeyl: 4. Maddede belirtile

لم

harfinin silinmiş olduğu kuvvetle muhtemel çünkü muhtemelen silah atışında yazıt hasar görmüş olmalı. Önceki fotoğrafı şöyle;

https://twitter.com/maqsud_marwazi/status/1484920230958805001?s=20&t=UZ4ZXBpahXldYKia-sVi9g

Ve 4. Maddede belirtilen

الصمد

kelimesinin

ل

Lâm harfi olmaksızın yazılmış olması Sayın

@maqsud_marwazi'ye göre hemze-i vâsıl nedeniyle hazfedilmiş olmasıdır.

https://twitter.com/maqsud_marwazi/status/1484971605520490505?s=20&t=UZ4ZXBpahXldYKia-sVi9g

 

Ayrıca yazıtı yazan kişinin ismi hakkında

عثم

şeklinde bir tahminde bulunmuştum ama

عںم

noktalandırılması

غنم

Ğanem'de olabilir. Ayrıca bu yazıtın çok yakınında (büyük ihtimalle aynı kişiye ait bir yazıt daha bulunmuştur.

 

Sayın @aktash111'a göre yazıtın metni şöyle;

 

"1- هذا مكن [معيض] بني

2- طفيل ابن يزيد / بريد

3- وكتب غنم بن مهسر؟ / مهىىىر؟

4- رحمه الله"

"Bu (ivaz olunan) mekan, Benî Tufeyl b. Yezid'indir.

Ve bunu Ğanem b. Mühsir/Müshir yazdı. Allah ona merhamet eylesin."

https://twitter.com/aktash111/status/1453849849783259139?s=20&t=UZ4ZXBpahXldYKia-sVi9g

 

Eğer bu isim

 

مسهر

 

iken sehven

 

مهسر

 

olarak yazılmış ise Necran'da bulunan bu iki yazıtı yazan kişi, Sayın

@maqsud_marwazi'ye göre ismi bazı kitaplarda geçen

 

غنم بن مُسْهِر بن عبد يغوث بن الحارث

 

Ğanem b. Müshir b. Abdiyeğus b. el-Hâris olabilir.

 

غنم بن مُسْهِر

https://twitter.com/maqsud_marwazi/status/1484948354375299078?s=20&t=UZ4ZXBpahXldYKia-sVi9g

Abdiyeğus, Necran'da yaşamış olan cahiliye şairlerindendir.

 

Ğanem b. Müshir (Rahimehullah) ise bi'set-i Resûlullah'ın ﷺ

 

bidâyetine şahit olmuş ve sonrasında Müslüman olmuştur.

 

والله اعلم بالصواب

 

Daha sonra bulduğum bir fotoğrafta

 

لم

 

yazılmamış ama üzerinde herhangi bir tahribatta görünmüyor

 

dolayısıyla bu işin aslını herhalde fotoğrafları çekenler ve o bölgede

 

yaşamlar daha iyi bilebilir.

 

 

5)

 

كفوا

kelimesinin

کڡىا

veya

کڡا

şeklinde yazılmış olması ki buna da değinilmişti.

 

İhlâs Suresini içeren sair İslâmî yazıtlar.

 

 

 

https://twitter.com/reddulevham13/status/1457819130648793089?s=20&t=UZ4ZXBpahXldYKia-sVi9g

 

https://twitter.com/reddulevham13/status/1355605461827989505?s=20&t=UZ4ZXBpahXldYKia-sVi9g

 

Hâsılı tüm bu bilgiler ışığında bu İslâmî yazıtın çok erken dönemde yazılmış olabileceğini düşünebiliriz.

والله اعلم بالصواب

 سبحانك لا علم لنا إلا ما علمتنا إنك أنت العليم الحكيم